گل ماشی

گل ماشی یا لیمونیت یک ماده معدنی از سری پیگمنت‌های اکسید آهن (Iron Oxide Pigments) است. فرمول مولکولی عمومی آن FeO(OH)·nH2O است. این ماده معدنی با نام‌های اکسید آهن زرد، اکسید آهن هیدراته یا هیدروکسید آهن سه ظرفیتی و اخرای زرد هم مشهور است.  از دیگر پیگمنت‌های اکسید آهن می‌توان به اکسید آهن قرمز یا گل اخرا اشاره کرد.

ترکیبات و ویژگی‌های گل ماشی یا لیمونیت

مطابق تحقیقات این ماده معدنی اغلب حاوی مقادیر قابل توجهی از اکسید آهن معدنی از قبیل هماتیت (hematite)، گوتیت (goethite)، آکاگانیت (Akaganeite) و لپیدوکروسیت (Lepidocrocite) است. لیمونیت یک ماده ثانویه است که از هوازدگی هماتیت، پریت و مگنتیت و سایر مواد حامل آهن بوجود می‌آید. این ماده اغلب در مقابل شرایط جوی بسیار مقاوم و پایدار است.

این پیگمنت معدنی به رنگ زرد روشن و تیره و نارنجی یافت می‌شود، در مقابل نور مقاوم است و قدرت پوشش‌دهی بالایی دارد. در ساختار مولکولی این ماده معدنی تعدادی مولکول آب قرار داد و میزان رطوبت آن کمتر از 1 است. حلالیت این ماده کمتر از %0.3 در آب است. PH محلول این رنگدانه بین 3 تا 7 گزارش شده است و جذب روغن آن در محدوده 25 تا 35 میلی لیتر در 100 گرم از این ماده معدنی است. با توجه به وجود مولکول‌های آب در ساختار مولکولی این ماده، در برخی موارد برای حذف یا کاهش مولکول‌های آب و بهبود کیفیت پودر و رنگ، روی آن عملیات حرارتی انجام می‌شود.

طیف متنوعی از رنگدانه لیمونیت در رنگ‌های اخرای لیمویی، اخرای زرد، اخرای نارنجی و اخرای قهوه‌ای قابل دستیابی است. با ترکیب این طیف‌‌ها با هم و همچنین با سایر رنگدانه‌‌ها می‌توان تعداد نامحدودی از سایر رنگ‌ها را تولید کرد.

کاربردهای گل ماشی یا لیمونیت

هزاران سال است که از اکسید آهن زرد یا لیمونیت به عنوان رنگدانه استفاده می‌شود. احتمالاً اولین کاربردهای آن در سطوح آثار باستانی و همچنین نقاشی‌های قدیمی بوده باشد.

گل ماشی در این صنایع کاربرد دارد:

• صنایع رنگ و پوشش:

  مهمترین کاربرد لیمونیت یا اخرای زرد رنگ به عنوان رنگدانه در تولید انواع رنگ‌های صنعتی و دست‌ساز است. در بسیاری از پوشش‌های بسیاری از آثار باستانی معروف جهان در رم و مصر از این رنگدانه معدنی استفاده شده‌است. در تولید بسیاری از رنگ‌های کرم، بژ و … از این ماده استفاده می‌شود.

• صنایع کاشی و سرامیک:

  به عنوان رنگدانه در لعاب کاشی‌های سرامیکی و همچنین بدنه کاشی استفاده می‌شود

• صنایع کفپوش:

  برای تولید کفپوش‌های رنگی از این رنگدانه استفاده می‌شود.

• صنایع پلاستیک:

  در تولید محصولات پلاستیکی رنگی می‌توان از لیمونیت استفاده کرد

• صنایع جوهر:

  یکی از کاربردهای این اخرای زرد یا گل ماشی در تولید جوهرهای رنگی است. از طرفی با توجه به وجود آهن در این رنگدانه از آن برای تولید جوهرهای مغناطیسی نیز استفاده می‌شود. همچنین در تولید برخی از تونرهای رنگی از پودر لیمونیت استفاده می‌شود.

• صنایع شیشه‌سازی:

  برای تولید شیشه‌های رنگی از لیمونیت یا اکسید آهن زرد استفاده می‌شود.

• صنایع سیمان و بتن‌هاي پيش‌ساخته:

  هر چند خواص مکانیکی بتن‌های رنگی نسبت به بتن های معمولی کمتر است ولی سال‌هاست که از اخرای زرد یا لیمونیت به عنوان یک رنگدانه زرد رنگ برای تولید بتن و سیمان رنگی استفاده می‌شود. همچنین در مطالعات صورت گرفته پایداری این ماده در طولانی مدت به اثبات رسیده است.

• صنایع آجر و آسفالت‌هاي رنگی:

  در تولید انواع آجرهای رنگی، بتن‌های پیش ساخته و آسفالت رنگی از پودر گِل ماشی استفاده می‌شود.

• صنایع آرایشی و بهداشتی:

  با توجه به مقاومت بالای این رنگدانه معدنی در مقابل نور و حلالیت پائین آن در آب و قدرت پوشش بالای آن از این ماده در تولید محصولات آرایشی استفاده می‌شود. محصولات تولید شده با اکسید آهن زرد برای محافظت در مقابل نور آفتاب و گزش حشرات موثر هستند.

• صنایع مدادسازی:

  از پودر گِل ماشی برای رنگ‌دهی به مغزی مداد در صنایع مدادسازی استفاده می‌شود.

• تصفیه آب و خاک:

  اغلب مواد حاوی آهن می‌توانند برای کاهش و حذف آلاینده‌ها و آلودگی‌ها از جریان فاضلاب و خاک استفاده شوند. از لیمونیت می‌توان برای حذف فلزات سمي مانند كروم از آب‌ها و خاک‌های آلوده استفاده کرد.

• مصالح:

  برای تولید مصالح رنگی و تزئینی از پودر گِل ماشی استفاده می‌شود.

• صنایع چسب و رزین

• صنایع لنت‌سازی